Boek ‘De Strepen van Gernay’ vertelt 110 jaar familie- en textielgeschiedenis in Waregem

In het gemeentehuis van Waregem werd gisteren het boek ‘De Strepen van Gernay 110 jaar familie- en textielgeschiedenis in Waregem en het drama van 12 juli 1943’ voorgesteld in aanwezigheid van de familie Gernay-Delbecque. De inhoud van het boek kan opgedeeld worden in zeven delen.

1. De verste oorsprong van de familie Gernay, zowel qua naam als qua woonplaatsen van de mogelijke voorouders van de huidige familie. Dit onderzoekswerk gebeurde door Thierry Gernay en van Andre Braet, beiden genealogen.
2. ‘De Kortrijkse periode’ waar de familie Gernay generaties lang blijk gaf van ondernemingsgeest en waar de stichter van het Waregemse bedrijf Gernay-Delbecque geboren werd.
3. De stichting van het bedrijf in Waregem (1873), de snelle bloei met internationale uitstraling, de sociale onrust in 1913, de Eerste Wereldoorlog en de volgende generatie die aan het hoofd van het bedrijf kwam.
4. De Tweede Wereldoorlog en de nasleep ervan. Uiteraard gaat hier heel veel aandacht naar de luchtaanval van 12 juli 1943.
5. De gouden naoorlogse jaren met nieuwe wegen wat betreft internationale expansie, over de derde generatie die de leiding krijgt in het bedrijf, maar die vanaf de tweede helft van de jaren vijftig elk zijn eigen weg gaat.
6. De werknemers, de conciërge, de viering van 100 jaar Gernay, het einde van het bedrijf na 110 jaar ondanks inspanningen om met nieuwe en nog betere materialen op de markt te komen.
7. De lange weg van leegstaande bedrijfsgebouwen naar het succesvolle herwaarderingsproject Den Olm. Er wordt ook aandacht besteed aan de herdenking van 2018 (met onthulling van het memoriaal in de Olmstraat), aan de kleine herdenkingen sindsdien op 12 juli en aan het erfgoedproject dat dit schooljaar liep in de drie Waregemse campussen van het de Sint-Paulusschool: VTI, Hemelvaart en college.
Auteurs
Marc Crabeels heeft de voorbije tien jaar niet alleen héél veel archiefmateriaal over het bedrijf en de luchtaanval bijeen gezocht en bestudeerd, hij heeft mogelijk nog méér uren besteed aan interviews en contacten met mensen die het bedrijf gekend hebben. Hij ging de uitdaging aan om al die informatie in een boek te verwerken en hij is er in geslaagd om dat op een vlot leesbare en heel toegankelijke manier te doen. Hij laat archiefgegevens als het ware opnieuw tot leven komen dankzij getuigenissen en beeldmateriaal waardoor dit boek niet enkel een zakelijk verslag is over de historiek van een bedrijf maar ook en vooral een boeiend relaas over mensen voor wie dit bedrijf een deel uitmaakte van hun leven.

Medeauteur Dirk Decuypere uit Geluwe publiceerde in de voorbije vijftig jaar al heel wat artikels, brochures en boeken over de lokale geschiedenis van zijn dorp, maar hij heeft wereldwijd een sterke reputatie als luchtvaarthistoricus. Hij is een grote naam als het gaat over de luchtvaart tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog, met als specialisatie de luchtoorlog en vliegtuigcrashes in West-Vlaanderen.
Hij nam het onderdeel over de luchtaanval op het bedrijf Gernay voor zijn rekening. Hij beschrijft en analyseert de feiten van uit het standpunt van de Royal Air Force.

Medeauteur Johan Durnez, eveneens afkomstig uit Geluwe maar sinds dertig jaar woonachtig in Waregem, publiceerde nog niet zoveel in eigen naam, maar werkte wel een aantal keer mee aan publicaties van andere auteurs. De voorbije veertig jaar legde hij zich vooral toe op herinneringseducatie in de scholen waar hij leerkracht was en werd hiervoor o.a. door Australië gehuldigd met een honorary medal in de Order of Australia. Voor dit boek schreef hij bijdragen in het deel over de Tweede Wereldoorlog, legde zich toe op research rond bepaalde details, hielp mee bij het zoeken naar illustraties, deed de taal- en tekstcorrectie en verleende medewerking bij verschillende aspecten van de praktische organisatie.

Korte historiek van de textielfabriek Gernay-Delbeque en de werkgroep “Gernay 1943”
Rond 1870 stichtte de uit Kortrijk afkomstige Alphonse Gernay in de Stationsstraat (op de plaats waar zich anno 2018 het vredegerecht bevindt) een ‘mekanieke stoomweverij’. Hij specialiseerde zich in het weven van zware weefsels voor tenten, dekzeilen, zakken, … in vlas. In 1893 investeerde hij in zware stoommachines en produceerde zo naast textiel ook elektriciteit die hij verkocht aan de gemeente. Hierdoor kreeg Waregem een pioniersrol op vlak van openbare elektrische verlichting. Twintig jaar later brak, door de slechte arbeidsomstandigheden, een staking uit die zeventien weken zou duren maar uiteindelijk weinig opleverde voor de textielarbeiders.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de fabriek door de Duitse bezetter geplunderd en tijdelijk als slachthuis ingericht. Bij de bevrijding van Waregem in oktober 1918 leden de fabrieksgebouwen grote schade.
Na de oorlog moest men helemaal opnieuw beginnen maar in amper tien jaar tijd slaagde Alphonse ‘Alphonse Un’ Gernay samen met zijn twee zonen: ‘Alphonse deux’ en Georges erin om het bedrijf uit te bouwen tot een wereldleider op vlak van zware weefsels in vlas en katoen. De zonneweringen met hun typische strepenpatroon in verschillende combinaties (en daardoor ook ‘de strepen van Gernay’ genoemd) waren gegeerd omdat ze voor die tijd erg kleurvast waren. Een andere specialiteit waren ‘weefsels van grote formaten’ voor projectieschermen en decors in musea en opnamestudio’s over de hele wereld. Op een zelf ontworpen weefgetouw weefde men stukken tot 10,5 meter breed. Volgens sommigen stonden de breedste weefgetouwen van de wereld in die jaren in Waregem. Tijdens het interbellum werd de uitbreiding richting de Olmstraat gerealiseerd en net over de Franse grens in Pont-de-Nieppe nabij Armentières werd een nieuwe weverij opgericht.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog (vanaf mei 1940), kwam de fabriek weer in handen van de bezetter en werd de productie, buiten de wil van de familie Gernay om, op Duitse leest geschoeid. Op maandag 12 juli 1943, omstreeks 11.40 uur in de voormiddag werd het bedrijf getroffen door een luchtaanval uitgevoerd door de Britse Royal Air Force. Het doelwit van deze luchtaanval was eigenlijk de elektriciteitscentrale in Zwevegem maar vermoedelijk door Duits luchtafweergeschut bij Wevelgem werd het doel ofwel niet of te laat herkend. In elk geval zag de bommenrichter van de Britse Boston III bommenwerper BZ316 (N°88 Squadron RAF) de textielfabrieken in het centrum van Waregem plots opdagen als een aanvaardbaar ‘second target’ en hij loste er zijn dodelijke vracht.
Eén bom viel als blindganger (een niet ontplofte bom) in de Olmstraat, ter hoogte van de ingang van de burelen. Twee bommen troffen de magazijnen en het gedeelte van de fabriek waar enkele stikmachines stonden en waar nog met de hand werd geweven. Een vierde bom viel naast de bedrijfsgebouwen in de tuin van een huis in de Stationsstraat. Er vielen zeven doden en minstens achttien gewonden waarvan sommigen verminkt bleven voor het leven. Het drama had nog veel erger kunnen zijn indien de bommen effectief op de gebouwen van de weverij waren gevallen waar toen meer dan 100 mensen aan het werk waren … of op een van de drie nabijgelegen scholen (anno 2018 campus Heilig-Hartcollege en stedelijke Kunstacademie).

In Waregem wist men niet dat dit bombardement het resultaat was van een gefaalde opdracht boven Zwevegem en daardoor ontstonden tijdens en na de oorlog enkele hardnekkige ‘urban legends’. Ook na de Tweede Wereldoorlog bouwde de volgende generatie Gernay de fabriek opnieuw op. Er was een laatste bloeiperiode met de Koreaanse oorlog in het begin van de jaren 1950; er werkten toen om en bij de 135 mensen in twee ploegen. In Nigel in Zuid-Afrika werd toen zelfs ook een filiaal opgericht. Hoewel de toenmalige directie nog overschakelde op synthetische vezels sloeg de mondialisering van de textielsector hard toe. De concurrentie met lage loonlanden was moordend voor de textielindustrie aan de Gaverbeek. In 1970 werd het 100-jarig bestaan van de firma gevierd maar tien jaar later in 1980, werden de boeken definitief neergelegd.

In 2018 werd naar aanleiding van de 75ste verjaardag van de luchtaanval de werkgroep “Gernay1943” opgericht.
Door de werkgroep werd een academische zitting georganiseerd en werd in de Olmstraat het memoriaal voor de slachtoffers van de luchtaanval onthuld. Dit memoriaal werd gerealiseerd met de financiële en praktische steun van Stad Waregem en de erfgoedcel ‘Zuidwest’, de verantwoordelijken en medewerkers van het stadsarchief, de geschied- en heemkundige kring ‘De Gaverstreke’ en de families van de slachtoffers. Het memoriaal is een ontwerp van Christ Eeckhout, leerkracht VTI Waregem. Voor de praktische uitvoering zorgden de leerlingen en leerkrachten van het 3e en 4e jaar Beroep Basismechanica, het 5e jaar Beroep Lassen-constructie, het 7e jaar Beroep Industrieel Onderhoud en het 3e, 4e en 6e jaar Bouw- en Houtkunde van het Waregemse VTI. Voor de ICT-ondersteuning bij deze QR-code zorgden de leerlingen en de ICT-leerkracht van het 6e jaar Informaticabeheer van het Heilig-Harthandelsinstituut.

Naar aanleiding van de publicatie van het boek in 2023 werd een tweede erfgoedproject opgestart bij Zuidwest en in de drie Waregemse campussen van de Sint-Paulusschool campus Hemelvaart , Campus VTI WaregemI, en Campus College Waregem) werd de geschiedenis van het bedrijf en het drama van 1943 gebracht in verteltheaters en in een erfgoedwandeling. Daarna gingen de leerlingen aan de slag met die informatie met opdrachten die naargelang de campus verschilden.